Tarihe düşülecek notlar ile..

Adım adım Jinekolojik Endoskopi Derneği (JED)

İnsanların tarihlerini bilmesi ve bunun anlatılması, hem onların hakları, hem de kuruluşlarının ve gelişmelerindeki gerçeklerin ve emeklerin ortaya konması adına bir görev ve vefa borcudur. Tarihlerini bilen gençler, kuruluşlarına sahip çıkarken onları daha ileri düzeylere getirme heyecanını da duyacaklardır.

Bugün benden, farklı sorular ve cevaplar  ile anlatılması istenilen, endoskopi alanında  yaşadıklarımın ve bildiklerimin bir özetini siz meslektaşlarımla paylaşımım, bir diğer ifade ile bir Tarihi Belgeseli oluşturmamdır.

Şüphesiz Tarihçe yazılırken zorluk, istenilmeden ancak ulaşım imkânları bulunamadığı için adı geçmeyenlerin alınmaları olacaktır. Bu nedenle bilerek kendimi hedef sıkıntı içine atıyorum.  Ancak burada amaç; Bir Tarihi belgeye giriş yapmak ve 20-30 yıl sonraki gençlere JED in nerelerden hangi şartlarda başlayıp yıllar içindeki gelişimini hatırlatmak olacaktır.

Türkiye’de jinekolojik ve obstetrik cerrahi konusunda pek çok ilke imzasını atan bu nedenle de hatırlanılması gereken pek çok değerli bilim adamı bulunmaktadır. Üzüntü veren ise, onlara ait dokümanlara ulaşamamaktan dolayı bir grup değerli insana metin içinde yer verilememiş olmasıdır.

‘Bazı eksikler olsa da bir şeyler yapmak, her zaman hiçbir şey yapmamaktan daha iyidir.’ Bu yazıda bu düşünce içinde kaleme alınmıştır.

JED in başlangıç ve gelişimine dokunan herkes bu yazı sonrası Bülten ile iletişime geçerler ise bu konunun yeni yayınlarında şüphesiz bu satırlarda yer alacaklardır.

Jinekolojik Endoskopi Derneği (JED), bugün kurucusu ve onursal başkanı olmakla gurur duyduğum ülkemizin endoskopi alanında 18. yılına gelmiş köklü bir kuruluşudur. Bu köklü kuruluş yaşamında Türkiye de endoskopi alanına öncülük etmiş ve yetenekli yönetimleri ile yalnız ülke içinde değil uluslararası arenada da başarıları ile saygınlığını korumuştur.

Kuruluş Misyonu; Endoskopi ile uğraşan tüm meslektaşlarımızın bir çatı altında toplanmasını sağlamak olan bu kuruluş çok uzun yıllar bu hedefi başarı ve saygı ile taşımıştır. Halen bu misyona da yoğun bir şekilde devam etmektedir.

Bugün alanımızda misyonumuzdaki   ‘’Endoskopi ile uğraşan tüm meslektaşlarımızın bir çatı altında toplanmasını sağlamak hedefimiz’’ üzülerek farklı derneklerin kurulmuş olması ile maalesef bu ideal hedefine ulaşamamış ve yeni derneklerin kurulması gerçekleşmiştir. Bugün 18 yıl gibi ulaşılması kolay olmayan bir tecrübeye sahip olan JED değerli arkadaşlarımızca da kurulan diğer derneklere de ilkleri sunan bir dernek olarak her zaman yol gösterici görevini başarı ile sürdürmeye devam etmektedir. Şüphesiz rekabet ortamı ile ilerlemenin ve camiamıza daha iyisini verme çabasından kazanan endoskopi gönüllüleri olacaktır. Ancak birlik olmanın artan güç olduğu gerçeğine de inanan JED yönetimleri her döneminde bir gün bu birlikteliğin hayat bulabileceğine inanan kişilerden kurulmuştur. Rekabet ortamları JED i çalışkanlığından, hedeflerinden ve katkılarından uzaklaştırmamış aksine, 18 yıl gibi hiç de az sayılmayacak tecrübesi içinde ilklere imza atmaya devam etmektedir. JED, bu misyonuna heyecanla devam ederken, tükenmez enerjisi, 1000 leri aşmış üye sayısı ve international saygınlığı içinde bir gurur abidesi olmaya devam etmektedir.

Yıllar, Türkiye’de tüm dallar göz önüne alındığında pek çoğundan daha da hızla gelişen endoskopi alanında, bir dönem duraklamış olan dernekleşmeye de ihtiyaç göstermişti.

Türkiye’de endoskopi ile ilgili olarak 1995 yılında Dr. Hüsnü Kişnişci Başkanlığında ve Dr. Timur Gürgan’ın genel sekreterliği ile ‘’Jinekolojik Endoskopi Derneği ‘’kurulmuş ve çalışmalarını 2000 yılına kadar sürdürmüştü. Ancak,  bu derneğin yasal olarak fesih edilmesinden sonraki yaklaşık, 3 yıl aradan sonra konu ile ilgili bir boşluk doğmuş idi.

Bu nedenle de bu boşluk sonrasında JED kurumsallaşma adına, organize edilmesi gereken bir ihtiyaç oldu.

Girişte de belirttiğim gibi; Türkiye’de bu disiplin ile uğraşan tüm birimleri bir şemsiye altında toplamak amacı ile kurulması planlanan JED ile ilgili ilk fikirler, Antalya’daki bir kongre sırasında değerli meslektaşlarım, Dr. Bülent Tıraş ve Dr. Hakan Yaralı’nın benim başkanlığımda bir derneği kurma önerileri ile başladı. Başlangıçtaki bu heyecan bugün katlanarak artmakta genç ve yetenekli arkadaşlarım JED in başarı çıtasını her gün daha da yükseklere çıkartmaktadırlar.

Bana Antalya’da bu teklif yapıldığında konuyu kabul ederken şu görüşümü ifade ettim: ‘’Genel başkanlık görevini bir üye olağanüstü şartlar olmadıkça en fazla iki dönem yapmalıdır.’’ Bu hüküm tüzükte yer aldı ve bu prensipte anlaştıktan sonra da kuruluşun ilk adımları atıldı.

Ankara toplantıları ile atılan adımlar sonrasında; Dr. Hikmet Hassa, Dr. Timur Gürgan, Dr. Recai Pabuçcu, Dr. Turan Çetin, Dr. Hakan Şatıroğlu, Dr. İlkkan Dündar, Dr. Yücel Karaman, Dr. Hakan Yaralı, Dr. Bülent Urman, Dr. Gürkan Zorlu’dan oluşan kurucular kurulu ile de yasal prosedürler başlatıldı.

7 Temmuz ve 10 Kasım 2002 de taslak program toplantıları sonrası adım adım gidilen yolda JED 6 Mart 2003’de resmi tüzel kişiliğini kazanmış ve 22 Haziran 2003’de 1. Olağan genel kurulunu gerçekleştirmiş oldu.

Bu toplantıda belirlenen yönetim kurulu:

Dr. Hikmet Hassa (Başkan), Dr. Onur Bilgin (2. Başkan), Dr. Hakan Yaralı (Genel Sekreter), Dr. Bülent Tıraş (Sayman) ve Dr. Yücel Karaman, Dr. Bülent Urman, Dr. Sait Yücebilgin (Üyeler) olarak görev bölümünü yaparak ve çalışmalarına başladı.

Bu görevlendirme sonrası Ankara’da grafikerler ile fikir alışverişinde bulunarak belirlediğim JED amblemimiz kabul görünce de bugün de kullandığımız ‘’Dernek Amblemimiz ‘’olarak her ilgili platformda yerini aldı.

Bu amblem, bugün 18 yıl başarı ile hizmet veren ve hizmet çıtasını gerek ülke içinde gerekse international platformda yükselterek görev yapan yönetimler için adeta kutsal bir bayrak gibi şerefle taşınmış ve taşınılmaya da devam edilmektedir.

Başkanlığımdaki 2 yıllık dönem içinde sıfır bütçe ile çalışmalarına başlayan JED kuruluşunun 2. yılında 1. kongresini, 18 Mart 2004 tarihinde Ankara Sheraton otelinde 450 katılımcı ile yapmıştır. Bu kongrelerde de JED genel sekreteri Dr. Hakan Yaralı’nın eksizlik çabaları çok kıymetli olmuştur.

Yine başkanlığımın son döneminde de JED 2. kongresini international katılımlı olarak ve 600 kişinin katılımı ile 4 Nisan 2007 de İzmir de gerçekleştirmiştir. Bu kongrede de Dr. Fatih Şendağ’ın özverili çaba ve destekleri unutulamaz.

Ayrıca ilk 2 yıllık çalışma dönemimiz içinde ise eğitim misyonumuza bağlı olarak onursal editörlüğünü Dr. Victor Gomel’in yaptığı 37 bölüm 412 sayfalık ‘’Jinekolojide Laparoskopik Cerrahi’’ kitabı basılmış, bu aşamada da bu eşsiz bilimsel hizmet, Dr. Turan Çetin ve Dr. Recai Pabuçcu’nun programlama ve basım aşamalarındaki değerli katkıları ile hayat bulmuştur. Ayrıca ilk ‘’ Endoskopik Bülten’’ Nisan 2003 tarihinde Dr. Hakan Şatıroğlu’nun gayretleri ile hayata geçirilmiştir. Bu bültenin ileri basımlarında da kaynak akışı, basım, dağılım, bülten editörlüğü Dr. Fatih Şendağ’ın gayretleri ile devamlılık kazanmıştır. Bülten genel Kadın-Doğum kongrelerinde de ücretsiz dağıtılmıştır. Endoskopik Bülten değerli arkadaşlarımızın başkanlığında ilgili kurullarca başarı ile yayınını ve endoskopi alanındaki aktiviteleri ve bilimsel gelişmeleri duyurmayı sürdürmektedir. Önceki dönemde ayrıca JED-Web sayfamız Dr. Bülent Urman ve Dr. Alper Mumcu’nun kişisel tasarımı ve destekleri ile başlatılmış ancak, o gün için ekonomik açıdan devamlılığı sağlanamamıştır. Takiben yönetimimiz bu konuya makul bir bütçe ayırarak Dr. Fatih Şendağ organizasyon ve web-sayfası editörlüğü ile yetkili kılmıştır. Dr. Şendağ’ın üstün gayretleri ile de http://www.jed.org.tr ve info@jed.org.tr adreslerinden profesyonel düzeyde işletilen bir iletişime kavuşulmuştur. Bu 2 dönem çalışma süresi içinde de yurt dışı dernekler den AAGL, ESGE ile ilişkiler sağlanmış ve olanlar da sürdürülmüştür. Ayrıca dernek merkezimiz Ankara adresi belirlenmiş ve TJOD çatısı altında iletişime açılmıştır. Bu dönemlerde farklı illerde İzmir, Adana, Kayseri, Bursa vb. kurslar düzenlenmiş ve eğitime yönelik olarak laparoskopi ve Histeroskopi alanında genç arkadaşlarımızın yetişmelerine önem verilmiştir.

Her vesile ile tekrar ettiğim gibi; hedefi Türkiye’de bu disiplin ile uğraşan tüm birimleri bir şemsiye altında toplamak olan JED in başlangıç dönemindeki en önemlim amaçlarından birisi JED i konusunda kurumsallaştırmak ve onu dünya standartlarındaki çalışmalarında başarılı kılmak olmuştur.

Bu amaç içinde de dünya standardındaki çalışmalarda İnternational saygın kuruluşlar ile iletişim içinde olunarak başarı kazanmak ana hedeflerinde yer almıştır.

Bu ilişkiler içinde JED Endoskopi alanında dünyada öncü gelen saygın AAGL ve ESGE kuruluşlarına üye dernek olarak seçilmiştir. Dr. Hassa 2003’de AAGL’de İnternational Advisor üyeliğine seçilmiş ve Dr. Gürgan ile birlikte bu görevi yürütmüştür. 2006 da AAGL bülteni olan Newsscope’da Affiliated Society of Gynecologic Endoscopy (TESGE) hakkında tanıtım yazısı kaleme alınmıştır. Bu yazıda 2004 yılından beri AAGL'e üye olan derneğimizin 400'den fazla üyesi ile Avrupa'nın büyük dernekleri arasında aldığı ifade edilmiş ve dernek başkanı Dr. Hassa dernek ile ilgili soruları cevaplamıştır. JED in özetle ABD ve Dünya ölçüsünde tanıtımını da yapmıştır. Dergideki sunumda JED başkanı Dr. Hassa, Sekreter Dr. Şendağ dışında, 2. Başkan Dr. Bilgin ve Sayman olarak Dr. Çapar da yer almıştır.

Dr. Hassa 2006 yılında da Dr. Victor Gomel ile birlikte AAGL Advisory comittee görevini sürdürmüştür.

AAGL in 5.ve TESGE’nin İstanbul’da 6.10.2011 yılında ‘let’s scope where the continens meets!’ olarak düzenlenen Onur Bilgin, Başkan Hikmet Hassa, Onursal başkan Vedat Atay, 2. Başkan Fatih Şendağ, Sekreter Bilgin Gürateş, Sayman ve Onur Karabacak, Metin Çapar, Çağatay Taşkın üyeler olarak yer almışlardır.

İnternational görevler içinde ayrıca Dr. Hassa 2006’da Strasburg’da toplanan kongresinde ESGE-Board üyeliğine seçilmiş ve bu görevi 4 yıl süre ile yürütmüştür.

ESGE için yapılan toplantılarda büyük hedeflerden biri ESGE’nin Türkiye kongresi için yapılan uğraşılarım olmuştur. Buradaki son dönem toplantımda da MESGE ile iletişim kararı alınmış ve bunun yürütülmesi konusu da yeni başkan Dr. Şendağ’a devir olunmuş ve bu konuda da Dr. Şendağ’ın olağanüstü başarıları JED in dünyadaki saygın yerini perçinlemiştir.

Dr. Fatih Şendağ eğitimini aldığı Ege üniversitesi yıllarında 2002 yılında 1. Ege Jinekolojik Endoskopi Sempozyumunda organizasyonunda bulunduğu bu sempozyumda 9 canlı cerrahi, uygulamasında yer almış sonrasında da bu aktivite Endoskopi alanında ilklerden olarak DVD haline getirilip tüm Türkiye’ye dağıtılmasında aktif olarak rol oynamıştır

Dr. Şendağ ayrıca, 2005, 2008, 2010, 2012, 2014 yıllarında olmak üzere arkadaşları ile Ege jinekolojik Endoskopi Sempozyumlarını düzenleyerek özellikle teorik ve uygulamalı endoskopik çalışmalarını bölgeye ve farklı şehirlerden gelen katılımcılara başarılı bir şekilde sunarak eğitime ekibi ile birlikte katkıda bulunmuştur. Bu katkılar bugün farklı konularda başarılı şekilde devam etmektedir. Bu bilimsel çalışmalar ve uygulamalar ülkemizde endoskopinin anlaşılması, öğrenilmesi, uygulanması açısından çok önemli ve tarihe geçen yaklaşımların başında gelen emeklerdir.

Dr. Şendağ istikrarlı olarak sürdürdüğü bu eğitim heyecanını bir üst kademeye taşıyarak, Endoskopi alanındaki bence en büyük hizmetlerinden biri olan uzman yetiştirme programlarını başlatmıştır. Bu konuda 2008 yılında Türkiye’de ilk defa Ege üniversitesinde 1 aylık jinekolojik Endoskopi Eğitim programı başlatılmış ve yılda 3 program her programda da 5 kadın doğum uzmanı kabul edilerek eğitim ve yetiştirilmeye alınmıştır. Bu meslektaşlarımız da bulundukları illerde laparoskopi uygulamalarını başarı ile geliştirmiş ve yeni gençleri yetiştirmişlerdir. Bu programlara zaman zaman yurtdışından dünyaca ünlü eğitmenler de davet edilerek farklı görüşler ve fikir alışverişleri paylaşılmıştır.

Dr. Şendağ çok önem verdiği eğitim amacı içinde insanı yetiştirme anlayışı içinde hayata geçirdiği belki de en önemli konulardan biri ülke düzeyinde şehirleri dolaşarak canlı cerrahiler ile endoskopi ile ilgilenenleri eğittiği Laparoskopi kursları ve canlı cerrahi uygulamalarıdır. Çok büyük pratiğe yönelik değeri olan bu kurs çalışmaları büyük ilgi görmüştür. Bu bağlantı da JED Dr. Şendağ’ın aktif olarak katıldığı ve hemen hepsinde eğitici operatör olarak yer aldığı ülke düzeyi eğitim toplantılarında tüm bölgelerimizin farklı şehirlerinde 2005-2021 yılları arasında 130 un üzerinde canlı cerrahili lokal kurslar ve sayısız sütur kurslarını gerçekleştirmiştir.

Bu yaygın endoskopi eğitimi ile hemen hemen her şehirde genç meslektaşlarımız, başlarındaki deneyimli eğiticileri ile endoskopi alanındaki başarıları pek çok disiplinden daha da hızlı olacak şekilde JED kuruluş misyonu içinde çok üst düzeylere taşımaktadırlar.

Adım adım JED tarihini incelerken 1980 li yıllarda ’’siz odanın içine kapıyı açıp mı girer ve incelersiniz yoksa anahtar deliğinden mi içeri bakarsınız?’’ düşünceleri bugün pek çok merkezde, laparotominin yerini endoskopinin aldığı bir uygulama olmuştur.

Yıllar içinde ülke içine eğitimsel açılımımızı yaparken, başkanlığımdaki 2.JED kongresinde genel sekreter olarak birlikte çalıştığımız, Dr. Şendağ’ın çalışkanlığını, yaratıcılık heyecanını, kararlılığını, öğretme hevesini ve bundan büyük kıvanç duymasını ve sonuç odaklı bir insanı olmasını yakinen görmüşümdür.

Dr. Şendağ ayrıca 3.JED Kongresinde ve 2011 de Türkiye de ilk kez yapılan AAGL-JED İnternational Kongresinin Genel Sekreterlik görevini de üstün bir başarıyla yürütmüştür.

Dr. Şendağ Türkiye de endoskopi alanında pek çok ilke imza atma ayrıcalığını da göstermiştir.

Bunlar içinde: 2008’de Türkiye’de ilk defa Jinekolojik Endoskopi ’de sanal gerçeklik eğitimi, 2009’da Türkiye’deki ilk single port total laparoskopik histerektomi operasyonu ve Türkiye’de ilk defa single port robotik histerektomi uygulayan kişi olarak ülke endoskopi tarihimizdeki haklı yerini almıştır. 2012 Türkiye’de ilk kez Jinekolojide robotik cerrahi eğitimi programı da ilk kez Dr. Şendağ ve ekibinin katkısı içinde Ege Üniversitesi’nde başlatılmıştır.

 2014 ve Türkiye’de ilk hayvan ameliyathanesinde uygulamalı jinekolojik Endoskopik cerrahi kursu ve 2015 de Türkiye’de ilk defa hayvan ameliyathanesinde uygulamalı robotik cerrahi kursuları Dr. Şendağ başkanlığında planlanmıştır.

Bu gerçekten heyecan verici Laparoskopik Kadavra Kursu’nu, Dr. Şendağ Endoskopi Bülteninden; ’’Uzun bir süredir yapmayı planladığımız bu kursun tüm hazırlıklarını bitirdik ve 7-8 Eylül 2016 tarihinde İstanbul’da Acıbadem Üniversitesi, İleri Düzey Endoskopik, Robotik Cerrahi Eğitim Merkezinde (CASE)’de gerçekleştireceğiz. Bu kursun en önemli farklılıklarından biri ülkemizde belki de ilk defa bir kadavra başına sadece 5 katılımcı kabul edilecek ve maksimal pratik üzerine odaklanılacaktır’’ olarak duyurmuş ve hayata geçirmiştir.

Halen devam eden bu kurslarda konuda becerilerini eğitmenler nezdinde geliştirmek isteyen endoskopistler bir canlı domuz üzerinde 2-3 kişi olarak aktif eğitim alabilmektedirler. Bu eğitimde temel ve ileri jinekolojik laparoskopik cerrahi için gerekli teknik ve beceriler kursiyerlere verilmektedir. Bu kurslar zaman içinde genişletilerek sürdürülmektedir.  30 Kasım–1 Aralık 2018 tarihleri arasında İstanbul’da, Medtronic Innovation Center’da yapılan bir kursta hayvan ameliyathanesinde pratik uygulamalı Jinekolojik Laparoskopi Kursu bir günlük teorik eğitimin ardından hayvan ameliyathanesinde 12 masada, toplam 36 kursiyer şeklinde düzenlenmiştir. Pratik eğitimde;  kursiyerler domuz üzerinde enerji modalitelerini kullanarak laparoskopik diseksiyon  (retroperiton, üreter ve ana damarların diseksiyonu),  lenfadenektomi,  el yapımı endobag hazırlayıp materyalin dışarıya alınması çalışması ve sütur  (mesane,  bağırsak,  damar sütürasyonu)  çalışmalarını çok verimli bir şekilde gerçekleştirme fırsatı bulmuşlardır. Pek çok kadavra kursunda yer alan eğitmenlerden Fatih Şendağ, Ünal Türkay, Gazi Yıldırım, Taner Usta, Nuri Peker, Eray Çalışkan, Nurullah Peker, Coşan Terek, Ahmet Kale, Barış Mülayim, Hasan Terzi, Alper Biler, Ali Akdemir, Nida Bayık, Zekeriya İlçe ve diğerlerini burada anmak ve genç endoskopistlerin yetişmelerine verdikleri eğitim katkıları her zaman takdirle hatırlanacaktır.

Kadavra kursları Türkiye’de JED in ilklerinden olup Dr. Şendağ başkanlığında verilen hizmetlerin önemli kilometre taşlarındandır.

Dr. Şendağ’ın başkanlığında Türkiye’de çığır açan bir önemli eğitim pratiği olan bu ’’ Jinekolojik Laparoskopik Kadavra kursları’’  uygulamaya geçmeden önce yurt dışlarında duyulan ve ekonomik sorunu nedenli yalnızca hayal edilen sıra dışı endoskopi eğitim kursları idi. Bu gerçek bir hayal olmaktan çıkmış ve kadavra çalışmaları JED in öncülüğünde ülkemiz endoskopi pratiğine kazandırılmıştır.

Böylece meslektaşlarımız, gerek uluslararası, gerekse ülkemizden, çok deneyimli hocalarımızın eşliğinde çok daha fazla pratik yapıp, hiç yapmadıkları operasyonları da yaparak, ileri diseksiyon ve ameliyat tekniklerini öğrenme şansı bulmuşlardır.

Gerek GEP in kuruluşu gerekse Jinekolojik Laparoskopik Kadavra kursları Dr. Fatih Şendağ’ın başkan, Dr. Bülent Berker 2. Başkan, Dr. Haydardedeoğlu sayman, Dr. Gazi Yıldırım Genel Sekreter, Dr. Volkan Kurtaran, Dr. Muhammet Erdal Sak ve Dr. Abdullah Taner Usta’nın üyeleri olduğu dönemde gerçekleşmiştir. Tümü ile bu yönetim kurulunda yer alan değerli meslektaşlarımızı Başkan Şendağ ile birlikte hatırlayıp tarihe not düşmek gurur verici bir başka görevdir. Tüm bu yenilikler JED in ülke düzeyinde endoskopi alanındaki öncü rolüne olan örneklerdendir.

Dr. Şendağ pek çok yeniliklerin içinde olurken JED başkanlığı görevi içinde belki de hepimizin gurunu oluşturacak düzeyde international platformlarda da ülkemizi ve JED i başarı ile temsil etmiş hem zamanımızda hem de gelecekte her zaman hatırlanacak bir idealist endoskopisttir.

Yurtdışı aktivitelerinden bazıları hatırlanacak olunursa:

14 Kasım 2013 AAGL Washington kongresinde İzmir’den Washington’a canlı yayın ile dünyada ve Türkiye’de ilk defa Single port robotik histerektomi yayınını gerçekleştirmiş olup bu aktivite dünyadaki ilk vakalar arasında yer almış ve uluslararası saygın bir dergide yayımlanmıştır. Bu başarı, Türk tıp literatürüne geçmiştir. Ayrıca 2013’te İzmir’den New York’a canlı yayın ile yine single port robotik histerektomi yayınları, özel davet ile 2014 de katıldığı Hindistan Pune’da canlı cerrahi: single port histerektomi ve ayrıca 2015 İstanbul’dan Portekiz canlı yayında single port laparoskopik histerektomi, 2016 da ise İstanbul’dan Romanya’ya canlı yayında robotik histerektomi yayınlarını yapmıştır. Bu canlı cerrahilerde binlerce yabancı endoskopist, JED in başkanını gururla alkışlamışlardır. Dr. Şendağ’ın bu başarıları yalnız ülkemiz adına bir gurur olmaktan öte, Ülke Endoskopi düzeyinin tüm diğer ülkelerde yakinen tanınarak saygı duyulan haklı yerine gelmesini sağlamıştır.

2015’de Başkan olarak organize ettiği Türkiye’de ilk kez yapılan SERGS kongresi gerçekleşmiştir. Ayrıca 2017 de Antalya’da Türkiye’de ilk kez düzenlenen ESGE kongresinin başkanlığını yürütmüştür.

Dr. Şendağ’ın endoskopi alanında international düzeydeki toplantıların 1 dünya kongresi, 2 Ortadoğu kongresi, 6 ulusal sempozyum, 3 ulusal kongre ve 1 uluslararası sempozyumun bilimsel sekreterliklerini yapma başarısını göstermiş ve ülkemizi ve JED i endoskopi alanında tüm dünya ülkelerine, konu ile ilgili meslektaşlarına tanıtmıştır. Orta Doğu Jinekolojik Endoskopi Derneği’nin (MESGE) 2010 yılından itibaren bilimsel sekreteri olan Dr. Fatih Şendağ, 2013 yılında Türkiye’de bir ilk olarak 1. MESGE, 2014’de Dubai’de ve takiben 2015’de ve 2019’da da MESGE Kongre başkanlık görevlerinde bulunmuştur. 2008’den itibaren de Avrupa Jinekolojik Endoskopi Derneği’nin (ESGE) uluslararası bilimsel komitesinde görev yapmaktadır. Amerika Jinekolojik Endoskopi Derneği’nin (AAGL) de danışma kurulu üyesidir. Ülkemizde de yaklaşık 30 endoskopik cerrahi workshop organizasyonunu gerçekleştirmiştir. Bu üstün başarılar, yıllar içinde yükselen JED başarı çıtasında çok önemli görev alan Dr. Şendağ’ı yalnız bugün değil yarın da unutulmayanlar içine sokacak değerdeki uygulamalardır. Tarih sayfalarında adım adım giderken bunlar hafızalarımıza da kazınmaktadır. Dr. Şendağ 2005-2011 yılları arasında Jinekolojik Endoskopi Derneği Genel Sekreterliği ve 2011’de de JED başkanı görevini üstlenmiştir.

Dr. Şendağ’ın dernek başkanlığı döneminde imza attığı bir diğer bilimsel aktivite de 2014 yılında ilk sayısı basılan “Video Journal of Gynecological Endoscopy and Robotic Surgery” (VJGE) dergisi olmuştur. İngilizce olarak hazırlanan ve bu şekilde basılarak dağıtımı planlanan elektronik dergiye Dr. Cem Çelik ve Dr. Ali Akdemir emek vermiştir.

Dr. Şendağ, JED misyonunu dünyadaki saygın ve önder endoskopi derneklerine tanıtırken de kişisel dostlukları ile yakın iletişimde olabilmiştir. Ülkemizde düzenlenen 17-21 Ekim 2017 tarihlerinde 26. ESGE (European Society for Gynecological Endoscopy) yıllık kongresi ve 7. Türk Jinekolojik Endoskopi sempozyumunda bu etki tüm açıklığı ile görülmüştür. Kongreye ESGE ve JED dışında MESGE (Middle East Society for Gynecological Endoscopy), ISGE (International Society for Gynecological Endoscopy), APAGE (Asian Pasific Assosiation for Gynecologic Endoscopy and Minimally Invasive Therapy) ve IAGE (Indian Association of Gynecological Endoscopists) gibi uluslararası önemli kuruluşlar katılmış ve toplantı coşkulu bir akademik karnaval halinde geçmiştir. Kongre 250 yerli ve yabancı alanlarında son derece ileri noktada olan bilimsel davetli konuşmacılardan faydalanmak için 69 farklı ülkeden 1500 ün üzerinde meslektaşın katılımı bu alandaki yüksek başarıyı ortaya koyan bir başarı olmuştur.

Buraya, önemli noktalarıyla özetleyerek tarihe not düşmeye çalıştığım ancak hepsinden öte çalışmaları ile JED için ve Türkiye’de endoskopi alanı için çok değerli çalışmaları olan Dr. Şendağ bu tarihçe sayfaları okundukça gelecek nesillerce de unutulmadan ve bir vefa borcu içinde her zaman hatırlanacaktır.

JED yönetimi bir bayrak yarışı gibidir. Benim kurucu başkanı olarak 2 dönem başkanlığını yaptığım JED in benden sonra görev alan başkanı rahmetli arkadaşım 2. JED başkanımız Değerli hocamız Dr. Onur Bilgin’i burada rahmet ile anmak bir görev ve yaptığı hizmetleri için bir borçtur.

10-12 Mart 2005’de İzmir’de Dr. Onur’un sempozyum başkanlığı ve sempozyum sekreterliği Dr. Şendağ’ın yürüttüğü 370 katılımcının takip ettiği toplantıda, hem yurtdışından hem yurtiçinden konularında uzman konuşmacılar görev almıştır.  Bu toplantılarda Almanya'dan Dr. C. Köhler ve A.B.D. den Dr. C. Nezhat laparoskopik cerrahi deneyimlerini Türkiye'deki meslektaşlarıyla paylaşma imkânı bulmuşlardır.

Dr. Bilgin başkanımızın 7-11 Nisan 2009’da ESGE ve AAGL ile ortak JED kongresi açılışındaki sözleri JED i bugünlere taşıyan misyonunun güçlü bir ifadesi idi.

Dr. Bilgin konuşmasında: ‘’Teknolojide yaşanan baş döndürücü gelişmeler ve son yıllarda robotik cerrahinin jinekolojide geniş uygulama alanı bulması,  endoskopiye olan ilgiyi daha da arttırmıştır. JED, ülkemizde endoskopik cerrahi ile uğraşan jinekologları bir şemsiye altında toplamayı ve endoskopik uygulamaların Türkiye sathında yayılabilmesini hedef edinmiştir. 'Her şey göründüğü gibi değildir!'  Bilgiyi, deneyimleri ve geleceği paylaşmak için bir araya gelinmelidir’’ ifade etmiş idi.

Dr. Bilgin aynı kliniği paylaşırken endoskopinin her dalında önünü açıp yetiştirdiği ve hem hocası olarak hem de JED başkanı olarak desteğini esirgemediği Dr. Şendağ için yaptıkları ve Ege Üniversitesi Endoskopi biriminin tüm teorik ve uygulamalı çalışmalarına verdiği ve organizasyonlarında aktif olarak bulunduğu da tarafımdan bilinen ve unutulmaz emeklerdir ve JED tarihine not olarak düşülmelidir.

Aramızdan erken ayrılan Dr. Onur Bilgin’i bir kez daha rahmetle anıyoruz.

Her konuda olduğu gibi endoskopi alanında da eğitimin güçlendirilmesi, bilgi paylaşımı, konu ile ilgili güncel gelişmeleri ilgili kişilere ulaştırmak, pratik uygulamaları yaygınlaştırmak endoskopi uygulamalarının standardizasyonunu geliştirmek JED in misyonunu oluşturmaktadır.

JED  18 yıl gibi uzun bir dönem içinde her zaman alanında yaptıkları ile öncü bir kuruluş olmuş ve olmaya da devam etmektedir.

Benim JED in unutulmaz ve çok önem verdiğim konuların başında;

Endoskopik uygulamaların Türkiye de il il yayılması ve buralarda verilen uygulamalı eğitimleri gelir. Bu konunun meşalesini ateşleyen Dr. Şendağ ise gerçekten JED başkanlığında, yönetim kurulu arkadaşları ile bu konuda unutulmayacak işlerin mimarı olmuştur. Bu canlı cerrahileri izleyen meslektaşlarımız, Dr. Şendağ’ın eğitim özelliği içinde çoğu laparoskopik histerektomi ameliyatları, üreter trasesinin gösterilmesi, retroperitoneal sahalara ulaşım vb. konularda görsel canlı cerrahiler ile eğitilmişlerdir. Bugün bu genç meslektaşlar kıdemli ve tecrübeli hocaları ile birlikte gerekse kendileri, birebir bu operasyonların yapıcısı olmuşlardır. Bu, laparoskopinin ülkede yayılması gerçeği de tarihe düşülecek notların başında yer almıştır.

Benim açımdan Dr. Şendağ’ın döneminin en faydalı çalışmaları içinde çok önemli gördüğüm ve değer verdiğim bir diğer konu da; Dr. Şendağ’ın ve yönetim kurulunun Genç Endoskopistler Platformunu (GEP) kurması fikrini ve bunu hayata geçirmiş olmalarıdır.

Dr. Şendağ’ın GEP ile ilgili kararı açıklarken ’’JED ülkemizde jinekolojik endoskopinin yaygınlaşması ve gelişmesi için çalışmaktadır. Bunu yaparken eğitime çok önem vermemiz gerektiğini ve bu sebeple de endoskopiye ilgi duyan genç jinekologların çok önemli olduğunu biliyoruz. Bu amaçla, derneğimizin çatısı altında Genç Endoskopistler Platformu (GEP) oluşturmayı planladık. Onları bir çatı altında buluşturmayı, fikirlerini, projelerini paylaşmalarını sağlamayı, endoskopi eğitimi ile ilgili beklentileri ve eksikliklerini ortaya koymalarına olanak vermeyi, eğitim ve sertifikasyon programlarının oluşturulmasında birlikte çalışmayı ve uluslararası platformda ilişkilerini geliştirmelerine aracılık etmeyi amaçladık.’’ görüşü ile açıklaması JED in ve GEP in kuruluş misyonundaki fikirlerinin açık ifadesidir. Bu görüş ve yaklaşımlar tarih perspektifi içinde her zaman vefa ile anılacaktır.

2 Şubat 2013 tarihinde İstanbul’da Genç Endoskopistler Platformu (GEP) toplantısı gerçekleştirilmiştir. GEP başkanlığına Dr. Ali Akdemir, başkan yardımcılığına Dr. Funda Göde getirilmiş, ayrıca alt gruplar oluşturularak GEP üyeleri arasında görev almak isteyenler arasında iş dağılımı yapılmıştır. 24-28 Nisan 2013 tarihleri arasında düzenlenen MESGE kongresinde GEP oturumu planlanmış,  böylece endoskopiye gönül vermek isteyen gençlere uluslararası platformda sunum yapma imkânı sağlanmıştır. Bu gelişmeler JED in 18 yıllık tarihi içinde yine unutulmayacak katkılardan ve gençler için atılan güçlü temellerden biri olarak her zaman hatırlanacaktır.

GEP in başkanı olan genç endoskopist kardeşimiz Dr. Ali Akdemir, Kasım 2019’da JED genel sekreterliği görevini de üstlenmiş olup kuruluşundan bu yana GEP çalışmalarını başkanı olarak başarı ile yürütmektedir. JED ve GEP in organizasyonlarında genç bir görev bilinci içinde aktif ve etkin görev alan Dr. Akdemir’in bu emekleri de tarihe düşülecek notlar arasındadır.

13-15 Ocak 2017 tarihleri arasında JED in alt grubu Genç Endoskopistler Platformu (GEP)’nun ilk sempozyumu olan 1. GEP Sempozyumunu Antalya’da 200 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Toplantıda birçok ilk aktivite de JED/GEP sayesinde ülkemiz de yer almıştır. Çok sıra dışı bir formatta yapılan toplantıda, ‘’Anatomi Oturumu’’, ‘’Komplikasyon Oturumu’’, ‘’Ben Bilmem Hocam Bilir’’, ‘’Video Karnavalı’’ ve ‘’Serbest Kürsü’’ ve ‘’Türkiye Sütur Yarışması’’ gibi birçok sıra dışı yarışma hayat bulmuştur. Konu başlıkları incelendiğinde bir karnaval havası içinde geçen toplantıda genç endoskopistlere endoskopi alanında ihtiyaç duyacakları hemen her konu değerlendirilmeye alındığı görülmektedir.

23-25 Şubat 2018 tarihleri arasında ise JED in alt grubu Genç Endoskopistler Platformu (GEP)’nun ikinci sempozyumu olan 2. GEP Sempozyumu ise Antalya’da gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda da yukarıda bahis olunan formatı dışında örnek bir “Endoskopi Ameliyathanesi” kurulmuş, deneyimli hocalar “Endoskopi Ameliyathanesi Nasıl Olmalı?” temasını katılımcılarla interaktif olarak paylaşmışlardır.

Adım adım tarihe düşülecek notlar içinde JED için önemli gördüğüm alanındaki yenilikler içinde Dr. Şendağ’ın başkanlığında Türkiye’de çığır açan bir önemli eğitim pratiği olan ’’Jinekolojik Laparoskopik Kadavra kursları’’  gelir. Yukarıda da açıkladığım gibi kadavra üzerinde laparoskopi uygulamalarına geçmeden önce bu kurslar yurt dışlarında duyulan ve ekonomik sorunu nedenli de yalnızca hayal edilen sıra dışı endoskopi eğitim kursları idi. Bugün bu gerçek bir hayal olmaktan çıkmış ve kadavra çalışmaları JED in öncülüğünde ülkemiz endoskopi pratiğine kazandırılmıştır.

Covid-19 un tüm dünya insanları gibi ülke genelinde yarattığı olağanüstü yeni yaşam tarzımızda da JED online aktiviteleri ile örnek olma heyecanını kaybetmeden sürdürmüştür.

JED, dünyada bir ilke daha imza atarak 8 Kasım 2020 tarihinde ‘’Online laparoskopik Hands on Sütür Kursu’’ planlamıştır. Başkan Dr. Gazi Yıldırım, Eğitim programı direktörü Dr. Fatih Şendağ, eğitim programı sorumlusu Dr. Ali Akdemir ve eğitim koordinatörü Dr. Kübra Çakmak’ın üstlendiği bu uygulama programları 10 kursiyer ile sınırlanmıştır. JED in box trainer, Laparoskopik iğne tutucu, laparoskopik tutucu gibi temin ettiği enstrümanlar dışında kursiyerlere yollanılan box trainer kurulum videosu ve Laparoskopik sütur teknikleri videosu ile hazırlanan set-up içinde sütur pratiğini geliştirmek isteyenlere büyük bir pratik imkân sağlanmıştır. Bu aktivite JED tarihine de dünyada bu konudaki ilk olan bir uygulama olarak geçmiştir. Bu özellikleri ile de JED tarihinde unutulmayacaklar içinde yerini almıştır. Halen uygulamalar belirli periyotlarla devam etmektedir.

JED aktiviteleri içinde pek çok ilkten biri olan Her yönü ile minimal invaziv Histerektomi Workshop u canlı cerrahi uygulamalar ile 27 Şubat 2021 tarihinde, İstanbul Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde düzenlenmiştir. Bu online e-toplantı interaktif katılım ile 600 kişi civarında izleyiciye ücretsiz olarak ulaşmıştır. Dr. Gazi Yıldırım’ın JED Başkanı, Dr. Fatih Şendağ’ın JED Bilimsel Kurul Başkanı, Dr. Taner Usta ve Dr. Ahmet Kale’nin Kurs Başkanlıklarında programlanmış olup, yine tarih sayfalarında bir ilkin hatırlanması açısından önemi çok değerli bir uygulamadır.

Mart 2020’de kapımızı çalan Covid-19 pandemisi JED in ve GEP in alışılmış ve yoğun kongre ve workshop toplantılarının yapılmasını engellemesi dışında yine tarihi bir pandemi olarak ülkemizde ve dünyada unutulmayacak ve üzüntü ile her zaman hatırlanacak bir pandemi olarak hafızalarımıza kazınmıştır.

JED, bu sıkıntılı pandemi günlerinde de eğitim programlarını bırakmamış ve yukarıda bahis ettiğim canlı cerrahi workshop u dışında pek çok online aktiviteye imzasını atmıştır. Online Laparoskopik sütur kursları periyodik olarak sürdürülmektedir. Ayrıca farklı aktivitelere de yer verilmeye devam edilmektedir.

Bu yazıyı hazırlarken GEP başkanı Dr. Akdemir’in bir yeni duyurusu geldi. Duyuruda GEP programları içinde ülke düzeyinde başarılı cerrahilerini gerçekleştiren genç arkadaşlarımız için online JED video karnaval yapılacağı bildiriliyordu. Covid-19 salgını nedenli GEP in planlanan ancak yapılamayan toplantılarının önemli bir formatı olan video karnaval ile ilgili uygulamalar bu organizasyon ile ilgili meslektaşlarımızın cerrahileri paylaşıma açılıyordu. Böylece, JED kuruluşundan bu yana misyonunu kaybetmeden hedef çıtayı hep yükseklere taşıyan örnek ve önder bir kuruluş olmaya zor koşullarda olunsa da devam etmektedir.

JED in kuruluş ve gelişim basamaklarını adım adım anlatırken, JED için önemli gördüğüm yeniliklerden 2 tanesine de tarihe not düşmek adına burada bahis etmek isterim.

Bunlar:  Neuropelviology ve V-notes konusundaki yeniliklerdir.

Bu yenilikleri JED e emekleri her geçen gün artarak devam eden ve ülkemiz endoskopi alanına geniş ufuklar açan değerli kardeşlerim Dr. Taner Usta, Dr. Ahmet Kale ve Dr. Barış Mülayim kazandırmışlardır.

Dr. Taner Usta ve Dr. Ahmet Kale Pelvik Sinirler ile ilgili önce Saint Louis University-PACE (Missouri-A.B.D.) daha sonra International Society of Neuropelveology (ISON) teorik eğitim ve sınavlarını geçip, ISON’ın Danimarka, Viborg ve Aarhus şehirlerinde düzenlediği kursları tamamlayarak ülkemize dönüşlerinde bu daldaki çalışmalarına başlamışlardır. Dr. Barış Mülayim’de ISON teorik eğitim ve sınavlarını geçip klinik nöropelveoloji sertifikasını almış ve O da Dr. Taner Usta ve Dr. Ahmet Kale’nin ardından nöropelveoloji dalında çalışmaya başlamıştır. Dr. Ahmet Kale ve  Dr. Taner Usta ülkemizde ilk defa siyatik - sakral sinir entrapment’ı, sakral ve siyatik sinir endometriozis’i, piriformis sendromu ameliyatlarını Laparoskopik cerrahi yoluyla başarıyla gerçekleştirmişlerdir. Ayrıca Dr. Taner Usta gene ilk defa Robotik yolla Vascüler entrapment ve Diyafram Endometriozis’i ameliyatlarını da başarı ile gerçekleştirmiştir. Bu JED in genç uygulayıcıları yalnız ülke düzeyinde değil dünyada da Neuropelviolog ünvanı alan ve ilk 10 içinde olan sıralamalarda bulunmuşladır. Bütün bunlar hepimiz için çok büyük bir gurur kaynağı olmuştur.

JED bu anlamda da Neuropelviology konusunu ilk kez bu boyutlarda endoskopi alanımıza kazandıran kuruluş olmuştur.

Diğer taraftan Dr. Ahmet Kale, Amerika Saint Louis, Amerika Arizona ve Danimarka’da aldığı eğitimlerin ardından Türkiye’de ilk defa V-notes (Laparoskopik izsiz cerrahi) operasyonunu gerçekleştirmiştir. Bu konu ile Türkiye’de ilk V- notes cerrahisine 2016-2017 tarihlerinde başlayan Prof. Dr. Ahmet Kale, V-notes cerrahisi ile ilk uluslararası yayını 2017 tarihinde yayınlamıştır, ayrıca Türkiye’de ilk defa ileri derece morbid obez hastalarda bu cerrahiyi gerçekleştirmiş ve 2021 tarihinde uluslararası dergilerde bu çalışmasını yayınlanmıştır. Ayrıca sebebi bilinmeyen asitli hastaların tanısında V-notes laparoskopik cerrahiyi Türkiye’de ilk defa kullanmış ve bu çalışmasını 2021 tarihinde uluslararası dergide yayınlamıştır.

Endoskopi ile uğraşanlara farklı bir bakış açısı olan V-Notes cerrahi yine JED in öncülüğünde sunulmuştur. Bu dalda da Dr. Kale yanında yetişmiş bir diğer başarılı endoskopist meslektaşımız olan Dr. Hasan Terzi’nin de gerçekleştirdiği başarılı V-Notes operasyonlarını da burada mutlulukla  anmak isterim. Dr. Kale ve Dr. Terzi bu birikimlerini 22 Aralık 2019 Derince-Kocaeli’nde düzenledikleri ‘’Jinekolojide doğal orifislerden endoskopik cerrahi’’  toplantısında izliyenlere başarılı canlı cerrahiler ile sunmuşlardır. Bu uygulamalar farklı platformlarda da tekrarlanmaktadır.

JED alanında bir tarih ve güçlü atılmış bir temeldir. Bu temeli genç arkadaşlarım çok daha üst düzeylere çıkartacaktır. Görevler bayrak yarışları gibidir. El değiştiren bayrağı taşıyanlar sorumluluk bilinçleri içinde bayrağın çıtasını daha yükseklere götürerek bu yarışlarını sürdürürler.

Bu özveri ve sorumluluk bilincinin olmaz olmazı ise tek kelime ile: BİRLİK VE BERABERLİK kavramıdır.

Bu nedenle başlangıçta da ifade ettiğim gibi JED Kuruluş Misyonu; Endoskopi ile uğraşan tüm meslektaşlarımızın bir çatı altında toplanmasını sağlamak olan bir kuruluş olmuştur.

Büyüyen ve gelişen ülke koşulları içinde meslek dallarımızda da yeni arayışların ortaya çıkmasını da saygı ile karşılamak gerekmektedir. Endoskopi alanında da JED den çok uzun yıllar sonra ortaya çıkan kuruluşlar olmuştur, zaman diliminde de daha yenileri olacaktır bu kaçınılamaz bir realitedir.

Önemli olan aynı ideal konu etrafında çalışarak endoskopiye katkı sağlayan ve ülkenin endoskopi birikimini eğitim-öğretim ve bilimsel platformda yayılmasını sağlayan her kuruluş karşılıklı sevgi, saygı, hoşgörü çerçevesinde hareket ederler ise bundan yalnızca camiamız fayda sağlayacaktır. Bugün bir çırpıda bu JED tarihsel belgeseli yazı dizisine bakınca neredeyse 20 yıl gerilere uzanıyoruz.

Tüm endoskopi ile ilgili derneklerimizin unutmaması gereken bugünümüz değil, 20-30 yıl sonramızın hedefimiz olacak birlikteliğimizi düşünmektir.

Bu BİRLİK-BERABERLİK için çalışan sorumluluk düzeyindeki her kişi yarının gençleri tarafından da saygı ile anılacaklardır.

Ben JED i bugünlere getiren ve olağan üstü özveri içinde çalışan ve JED i bir kurumsal sembol olarak zaman diliminde yükselterek ileriye taşıyan herkese en içten sevgi ve saygılarımı iletiyor ,kuruluşta emek sahibi olup bugün aramızda olmayan ve ebediyete intikal edenleri de rahmetle anıyorum.

Hazırlayan: Dr. Hikmet HASSA
JED Kurucusu ve Onursal Başkanı
Nisan 2021