Ankara, Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk tanısal laparoskopi çalışmalarına 1972 yılında başlanılmıştır. O tarihteki uygulayıcılar: Dr. Metin Baysal, Dr Cemalettin Akyürek, Dr İnal Ülgenalp, Dr Recai Pabuçcu, Dr Metin Denli , Dr Nafi Yılmaz’dır. Bu klinikteki operatif uygulamalara ise 1987 yılında geçilmiştir. Aynı klinikte, 1987 den bu yana ektopik gebelik, myomektomi, adezyolizis, gibi Laparoskopik düzey III/IV tecrübe gerektiren prosedürler başarı ile uygulanmaktadır.
1995 yılında Dr Pabuçcu ve arkadaşları aynı olguda ilk kez Laparoskopik Burch + Laparoskopik Total Histerektomi Operasyonunu gerçekleştirmiştir. 2002 yılında Türkiye’de ilk olarak Laparoskopik Paravaginal Tamir Operasyonu yine aynı ekip tarafından yapılmıştır.
Dr Pabuçcu yıllar içinde yoğun Operatif Laparoskopi uygulamalarını sürdürmesinin yanı sıra Türkiye’de ilk kez modern anlamda tanısal ve Operatif Histeroskopi’nin de kurucusudur.
Mart 1987 yılında Dr Pabuçcu tarafından başlatılan ilk Operatif Histeroskopi uygulamaları yıllar içinde GATA’da düzenlenen Histeroskopi Uygulamalı Eğitim Kursları ile çok sayıda meslektaşımız konuyu daha yakından tanımasına ve uygulamasına olanak tanımıştır.
GATA Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalında yine ilk kez bu yıllarda yapılan bir uygulama olarak, Dr M. Cemal Yenen tarafından Laparoskopik Ekstraperitoneal Paraaortik Lenf Nodu Diseksiyonu Operasyonu da gerçekleştirilmiştir.
Tanısal Laparoskopi ile başlayan bilgi birikimi, teknolojik gelişmeler, kazanılan tecrübeler ve bu konuda yetişen hekim sayılarının hızla artımı sonucu yapılan operatif uygulamalar...
Prof. Dr. Hikmet HASSA JED- Yönetim Kurulu Başkanı (2005)
I- GİRİŞ: Tanısal Laparoskopi ile başlayan bilgi birikimi, teknolojik gelişmeler, kazanılan tecrübeler ve bu konuda yetişen hekim sayılarının hızla artımı sonucu yapılan operatif uygulamalar bugün bu konuda yeni bir çığırın açılmasına neden olmuştur. Operatif Laparoskopi uygulamaları, yıllardır uygulanan klasik laparotomi yaklaşımlarının yerini başarı ile alırken, hastahanelerdeki kalış sürelerini azaltmakta ve olguların iyileşme sürelerini öne çekerek onların olağan işlerine hızla dönebilmelerine de olanak sağlamaktadır. Türkiyede’de bu konudaki gelişmeler, modern teknolojik imkanlar ile birleşerek geniş uygulama alanları bulmaktadır. İlk defa Palmer tarafından 1945 yılında anladığımız modern anlamıyla tariflenen ve uygulama alanına sokulan laparoskopi, geniş endikasyonlarını 1970’lerin başında bulmuştur.
Yine aynı zamanlarda, vajinal yol ile uterunun endoskopik değerlendirilmesi ve operatif amaçlı cerrahisi için histeroskopi, kullanım alanına girmiştir. 19. ve 20. yüzyıllarda jinekoloji ve obstetrik cerrahisindeki gelişmeler artmış ,özellikle de endoskopik pelvik cerrahi ve yardımcı üreme teknikleri uygulama alanlarını genişleterek yaygınlaşmıştır.Ayrıca obstetrik ve fetal invazif işlemlerde artan bir hız içinde pratik uygulamalarda yer almıştır.Türk tıbbı tüm bu yenilikleri başından itibaren yakınen takip etmiş ve değerli bilim adamları aldıkları eğitimlerini hızla yeni uygulayıcıları yetiştirmekte kullanarak, sistemin yurt içinde yayılmasını sağlamışlardır.
Bir konudaki tarihçeyi hazırlamak ancak ,iyi tutulmuş veri kayıtlarına ulaşmakla mümkün olabilmektedir.Bu konudaki değerlendirmeyi yapma kararı aldığım zaman ulaşabileceğim bir kaynağın yokluğunu üzülerek gördüm. Türkiyede’de jinekolojik ve obstetrik cerrahi konusunda pek çok ilke imzasını atan bu nedenle de hatırlanılması gereken pek çok değerli bilim adamı bulunmaktadır. Üzüntü veren ise ,onlara ait dökümanlara ulaşamamaktan dolayı bir gurup değerli insana metin içinde yer verilememiş olmasıdır.
‘Bazı eksikler olsa da birşeyler yapmak, herzaman hiçbirşey yapmamaktan daha iyidir.’ düşüncesinden hareketle Türkiye’de Laparoskopinin tarihçesini araştırma kararı aldım. Bu bölümle ilgili yazıyı hazırlarken özellikle Türkiye verileri açısından elde yeterli belge nin bulunmaması beni anket yolu ile bilgiye ulaşma çabası içine soktu.
Türkiye de Laparoskopi ile uğraşan ve bunu ilk kez kullanım alanına sokan değerli hekimlerimizi saptamak üzere hazırladığım ve bu yazının sonunda sunduğum anket formunu ilgili merkezlere yollayarak döküman toplanmasına çalıştım. Bu anketime cevap verme nezaketini göstererek Laparoskopi tarihimize de ışık tutmaya çalışanlara buradan teşekkürü zevkli bir görev kabul ediyorum. Yoğunlukları nedeni ile bana ulaşamadıklarını düşündüğüm ,ilgililerin kaynaklarında var olan bilgilerini iletmeleri durumunda ise, yukarıda da belirttiğim gibi yeni yazılarda bunları kullanabilme şansı bulunacaktır.
JED - Web sayfasından bu konuda bize ulaşmanız halinde belgeye dayalı tüm bilgilerin en kısa zamanda bu metne eklenerek sunulacağından emin olunuz. Sonunda zaman içinde unutulanların en aza indirilerek hazırlandığı bir doküman, bizden sonraki nesillere de ışık tutacak tarihi bir belge olacaktır. Yazıda eksik bulunan konularda sahip olunan dökümanlar ,güvenli kaynak bildiren uygulamalar,kişilerin kendilerinin bu konulardaki ilk uygulayıcı olduklarına dair kanıtsal, sözel bilgi aktarımları,deneyimleri yada yakınen bildikleri uygulayıcılara ait belgesel ,sözel bilgilerin yazara iletilmesi döküman toplanması açısından çok önemlidir.
Bu dökümanların bir araya getirilmesi ise onları kullanmak isteyenler için kıymetli bir kaynak teşkil edecektir. Bu konunun yazarı olarak ,meslek dalımızın bugünkü durumuna gelmesi için tarih boyunca ömürlerini feda eden ,yada halen bu uğraşlarını sürdürmekte olan ,unutulmazları rahmet, saygı ve gururla anarken, ulaşabilme eksikliğimizden kaynaklanan ve isimleri bu yazıda yer alamamış unutulmayacaklardan da bu yazı için özür diliyor , toplanacak eksik bilgilerin değerlendirilmesi ile yeni yazılarda en az eksiğin olmasına gayret göstererileceğini burada bir kez daha tekrar ediyorum.
2- TÜRKİYE DE LAPAROSKOPİ UYGULAMALARI (1) : Bu bölümün girişinde de belirttiğim gibi, ekte sunduğum anket formu ilgili merkezlere yollanarak döküman toplanılmasına çalışılmıştır. Bana ulaşan kaynak değerlendirmelerine göre Türkiye’de Laparoskopi tarihcesi aşağıdaki gibi seyir göstermiştir. 1967 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk laparoskopi uygulamaları Belçikalı Dr. Habinot ve Dr. Hüsnü Kişnişci tarafından.gerçekleştirilmiştir.Bu bilim dalında 1969-1970 tarihlerinde. Dr. Tekin Durukan “Jinekolojik Laparoskopi ile ilgili bir tez hazırlamıştır.1973 yılında asistan olan, Dr. Süheyla Bölükbaşı ve Dr. Ender Dölen’ in Johns Hopkins hastahanesi-ABD eğitimleri sonrasında ilk Endoskopi kursu düzenlenmiştir.
Aynı anabilim dalında 1968-1977 yılları arasında yapılmış olan 895 olgudaki jinekolojik endoskopi uygulamaları 7.ci Asya Obstetrik ve Jinekoloji Kongresi-Bangkok-Tayland da sunulmuştur. Bu klinikteki ilk ektopik gebeliğin laparoskopik tedavisi 1988 yılında gerçekleştirilmiştir.
Türkiye de ilk Laparoskopik Histerektomi uygulaması ise 1992 yılında bu anabilim dalında yapılmış ve olgu ,Timur Gürgan,Bülent Urman,Osman Develioğlu ,Tarık Aksu ,Hüsnü Kişnişçi adları ile yayınlanmıştır.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalında 1991 yılında 300 kişilik katılımı olan ilk endoskopik cerrahi kursu düzenlenmiştir.1993 yılında ise endoskopik cerrahinin ameliyathaneden ilk naklen yayını gerçekleştirilmiştir.1995 yılında Dr.Hüsnü Kişnişci başkanlığında ve Dr. Timur Gürgan ‘ın genel sekreterliğinde Jinekolojik ve Endoskopik Cerrahi Derneği kurulmuştur.Dernek çalışmalarını 2000 yılına kadar sürdürmüştür.
Zeynep Kamil Hastahanesi Doğumevi- Kadın Hastalıkları ve Çocuk Eğitim Hastahanesinde- İstanbul daki ilk laparoskopi uygulamaları ise 1967 yılında bu konuda eğitim alarak dönen Dr. Fikri Ergenç tarafından 1968 yılında başlatılmıştır.
5-6 yıllık uygulamalar sonrası cihaz arızası nedeni ile duran çalışmalar, bu konuda Johns Hopkins Hastahanesi –ABD de eğitim alarak dönen Dr. Füsun Aksu ile tekrar 1980 yılında başlatılmıştır.
Aynı hastahanedeki çalışmalar Dr. Saniye Girit, Dr. Asuman Karaman, Dr. Kemal Lakay’ın Çalışmaları ile tanısal laparoskopi ve tüp ligasyonu olarak sürdürülmüştür.
Bu hastahanede ilk operatif Laparoskopi Dr. Umur Kuyumcuoğlu tarafından 1991 tarihinde laprokatör ile bir ektopik gebelik olgusunda gerçekleştirilmiştir.
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Kadın hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk uygulamalar Dr. ErtuğrulYenen’in müsadesi ile Tübingen Üniversitesi-Almanya da aldığı eğitim sonrasında bu kliniğe dönen Dr. Suat Kıyan tarafından 1969 yılında yapılmıştır. ve 12 olguda tanısal laparoskopi gerçekleştirilmiştir.
Dr. Kıyan bu konudaki uygulamalarına 1976 yılında yeni görev yeri olan Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalında devam etmiş ancak farklı görüşler nedeni ile çalışmalar bir dönem durdurulmuştur.
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp fakültesindeki Dr. Kıyan tarafından ilk laparoskopi uygulamalarının yapıldığı çalışmalar 1980 yılında Dr. Yılmaz Deniz ve Dr. Hasan Serdaroğlu tarafından tekrar başlatılmıştır. Başlangıçta tanısal ve tüp ligasyon amaçlı çalışmalar takiben operatif uygulamalara yönelmiştir Bu anabilim dalından ilk yayın,Serdaroğlu ,Deniz ve Hayri Ermiş Tarafından 1990 yılında yapılmıştır.
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk calışmalar 1970-1971 yıllarında Dr. Kamil Kaptanoğlu gözetiminde Dr. Orhan Köksal tarafından başlatılmıştır.Aynı yıllarda Dr. Uçar Asena Tarafından Veres iğnesi kullanıma sokulmuştur. Bu anabilim dalında 1997 yılında Dr. J. Warren, Dr.Csapo ve ekibi tarafından ilk teorik ve pratik uygulamalı kurslar düzenlenmiştir. Bu ekip aynı zamanda kliniğin ögretim üyelerinden Dr. Onur Bilgin’in yanında eğitim yaptığı bir gurup olmuştur.
İstanbul Ünivesitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk calışmalar ise 1972 yılında başlatılmıştır. İlk tanısal Laparoskopi Dr. Turgay Atasü ve Dr Feridun Aksu tarafından uygulanmıştır.Bu konudaki ilk yayın, yine aynı hocaların ismi ile 1976 yılında yayınlanmıştır.Dr. Feridun Aksu tarafından 1981 Yoon halkası ile Tüp ligasyonu ve 1984 de de Ovarian drilling, Ektopik gebelik,endometriosis,over kist tedavileri uygulanmıştır.Laparoskopik GIFT uygulaması, ilk kez Dr. Mehmet İdil tarafından 1990 yılında yapılmıştır.Dr.Kılıç Aydınlı, Dr. Tamer Erel operatif Laparoskopi çalışmalarını sürdürmüş ve1997 yılında da bu anabilim dalında ilk LAVH operasyonu Dr.Tamer Erel ,Dr. Selçuk Erez tarafından gerçekleştirilmiştir.
Ankara, Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk tanısal laparoskopi çalışmalarına 1972 yılında başlanılmıştır.O tarihteki uygulayıcılar:Dr. Metin Baysal,Dr. Cemalettin Akyürek,Dr İnal Ülgenalp,Dr.Recai Pabuçcu,Dr Metin Denli , Dr.Nafi Yılmaz dır.Bu klinikteki operatif uygulamalara ise 1987 yılında geçilmiştir.Aynı klinikte,1987 den bu yana ektopik gebelik,myomektomi,adezyolizis,gibi Laparoskopik düzey III/IV tecrübe gerektiren prosedürler başarı ile uygulanmaktadır.
1995 yılında Dr.Pabuçcu ve ark. Aynı olguda ilk kez Laparoskopik Burch+Laparoskopik total histerektomi operasyonunu gerçekleştirmiştir.2002 yılında Türkiyede ilk olarak Laparoskopik paravaginal tamir operasyonu yine aynı ekip tarafından yapılmıştır.GATA Kadındoğum Anabilim Dalında yine ilk kez yapılan bir uygulama olarak, Dr. M.Cemal Yenen tarafından Laparoskopik ekstraperitoneal paraaortik lenf nodu diseksiyonu operasyonu gerçekleştirilmiştir.
Adana Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk calışmalar ise 1974 yılında Prof Dr. Münir Eğilmez tarafından başlatılmış ve bu konuda o zaman kliniğin ilk uzman asistanı olan.Dr. Oktay Kadayıfcı konunun ilk eğitimini alan ve uygulayan kişilerden olmuştur. Aynı yıllarda Bilim dalında tüp ligasyonu amacı ile ,Dr. Eflatun Gökşin ve Tayland lı misafir eğitimci katkıları ile operatif uygulamalara başlanılmıştır.Bu anabilim dalındaki yaygın ve tüp ligasyonu dışındaki operatif Laparoskopi uygulamaları ise: 1987 yılında Dr. Mehmet Turan Çetin başkanlığında yürütülmüştür. Dr.Çetin ve arkadaşları Türkiye’de ilk kez olarak Laparoskopik tubal reanastomozu gerçekleştirmişler ve 2002 yılında deneyimlerini yayınlamışlardır.
1975 Yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalında ki ilk endoskopi uygulamaları ise Dr. Mazhar Ülker denetiminde o zaman asistan olan. Dr. Demir Özbaşar, Halen Almanya da görev yapan Dr Veli Seçkin Erdem tarafından yürütülmüştür.
Aynı yıl içinde bu bilim dalında ilk kez yapılan ve tek kanal tek optik sistem yolu ile monopolar elektro-bistüri kullanılarak uygulanan Wedge rezeksiyon cerrahisi gerçekleştirilmiştir.
Aynı yıllar içinde Ankara, Zekai Tahir Burak Doğumevi- Kadın Hastalıkları ve Çocuk Eğitim Hastahanesinde Dr. Ziya Durmuş başkanlığında ve Johns Hopkins Üniversitesinden direktör Dr.King’ in yürüttüğü Organizasyon çerçevesinde ilk çalışmalar başalatılmıştır
Dr. Havva Oral’ın sorumlu hekim olarak görev aldığı takiben de Dr Utku Özcan Dr. Oya Gökmen yer aldığı ekip tarafından Tanısal laparoskopi ,tüp ligasyonu ve 1980 li yıllarda da diğer operatif uygulamalar yaygınlaştırılarak sürdürülmüştür.
1975 Yılında İstanbul ‘da SSK Bakırköy Doğumevi, Kadın Hastalıkları ve Çocuk Eğitim Hastahanesinde ilk Laparoskopi uygulamaları Dr.Hamdi Bilen tarafından tanısal amaçla başlatılmıştır.Bu çalişmalara daha sonra Dr.Edip Türker dahil olmuştur.Bu hastahanede 1975-1982 yılları arasında sadece tanısal laparoskopi çalışmaları yapılmış,1982 yılından itibarende Dr.Kıraç Yalçındağ, Dr. Tahsin B Arsan ile de tüp ligasyonu çalışmaları başlatılmıştır.
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki Laparoskopi çalışmaları ilk aşamasında Dr. Kıyan tarafından başlatılmıştır. Dr Kıyan İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalında başlattığı uygulamalarına 1976 yılında yeni görev yeri olan Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalında devam etmiş, ancak farklı görüşler nedeni ile çalışmalar bir dönem durdurulmuştur.
Çalışmalar 1977 yılında. Dr. Candan Cengiz ve Dr. Ahmet Esmer tarafından tanısal laparoskopi olarak tekrar başlatılmış ve 1990 yılında da Dr. Gürkan Uncu, Dr. Tufan Bilgin, Dr. Yalçın Kimya, nun katılımı ile operatif uygulamalar da kapsamıştır.
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki Laparoskopi çalışmaları 1979 yılında, Dr. Hikmet Hassa’nın Johns Hopkins Üniversitesi-ABD ve Tunus daki teorik ve pratik eğitim çalışmaları dönüşünde aktif olarak başlatılmıştır. O tarihten bu yana devam eden tanısal laparoskopi ve tüp ligasyonu uygulamalarında Dr Sinan Özalp, Dr. Atilla Yıldırım , Dr. Başar Tekin görev almışlardır. Halen endoskopi uygulamaları; ayaktan ofis histeroskopisi Tanısal laparoskopi, tüp ligasyonu, operatif Laparoskopi, operatif Histeroskopi alanlarında Dr Hikmet Hassa ve Dr. Başar Tekin Tarafından yürütülmektedir.
1979 dan itibaren Johns Hopkins Üniversitesi (ABD) Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması (AÇSAP)Genel Müdürlüğünün ortak çalışmaları ile başlatılalan çalışmalar, (JHPIGO-Projesi) çerçevesinde, seçilmiş Türkiye Üniversitelerinde, Doğumevlerinde ve SSK Hastahanelerinde Tanısal Laparoskopi ve tüp ligasyonu uygulamaları olarak yürütülmüştür.
Bu proje bağlantısında Johns Hopkins Üniversitesi-ABD de de eğitim alan 3 Doktor Laparoskopi proje danışmanları olarak Türkiye de eğitim ve uygulama çalışmalarına başlamışlardır.Bu uygulayıcı ekip içinde Üniversiteleri temsilen Eskişehir Osmangazi üniversitesin den Dr. Hikmet Hassa, Sağlık bakanlığını temsilen İstanbul dan Zeynep Kamil hastahanesinden Dr. Füsun Aksu, Ankara ‘dan Zekai Tahir Burak hastahanesinden Dr. Havva Oral yer almıştır.
1979-1980 yılları itibari ile de anılan hastahaneler, danışmanların başkanlığında Türkiye için Eğitim Merkezleri olarak seçilmiş ve doktor, hemşire uygulamalı eğitimleri buralarda sürdürülmüştür.
JHPIEGO-Projesi başlangıçta Türkiye düzeyinde Laparoskopik Tüp Ligasyonu uygulamalarının gerçekleştirilmesi olarak başlatılmış, ancak zaman içinde tanısal uygulamalardaki etkinliğin anlaşılması, cerrahi endoskopi bilincinin yerleşmesi ve yayılmasında büyük bir etki yapmıştır.
Projenin 1.ci aşamasında adaylar doktor ve hemşire olarak belirlenmiş ve 3 merkezde önce teorik eğitim yapılmış takiben adaylara pratik eğitim yaptırılmıştır.Pratik uygulama danışman hekimler sorumluluğunda herbir aday için 15 tanısal laparoskopi ve tüp ligasyonu (1.ci basamak) uygulaması olarak sürdürülmüştür.
3 eğitim merkezinde eğitilmiş adaylara Sağlık Bakanlığı tarafından sertifika verilmiş ve takiben adayların bulundukları illerde danışman hekim ziyaretleri ile saha çalışmaları yaptırılarak Proje bağlantısında dağıtılan “Laprokatör cihazı “ teslim edilmiştir.Bu açılan yeni merkezlerin çalışmaları Sağlık Bakanlığı- AÇSAP Genel Müdürlüğünce izlenilmiştir.
Çalışmaların başlatıldığı 1979-1980 dönemimden itibaren 10 yıl içinde tüm illere yakın bir yaygınlıkta Endoskopi uygulamaları Üniversiteler,Sağlık Bakanlığı Hastahaneleri, SSK Hastahanelerinde yapılır hale gelmiştir.
3 danışman hekimden biri olarak Dr. Hikmet Hassa anılan süre içinde Hakkari ili dahil Türkiye genelinde 20 merkezin açılması ve bir o kadar merkezin denetlenmesini kişisel olarak yürütmüştür.Diğer danışman hekimler içinde sayı dağılımı benzerdir.
Genişletilen proje kapsamı içinde daha sonraki yıllardaki eğitim uygulamalarında Eskişehir Osmangazi Üniversitesinden Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalından Dr. Sinan Özalp ve Dr Atilla Yıldırım da aktif olarak yer almış ve bu alanda Doktor ve Hemşire yetiştirilmesine katkıda bulunmuşlardır.
1979 yılı itibari ile başlatılan proje ile elde olunan tecrübeler Laparoskopinin o dönemlerde tanınması ve yaygınlaştırılmasında başvuru kitabı eksikliğini ortaya koymuştur.
Dönemin AÇSAP Genel Müdürü Dr.Tandoğan Tokgöz ve Müdür yardımcıları Dr. Güler Bezirci’,Dr.Uğur Aytaç nin teşvik ve destekleri ile Bu konudaki sağlık Bakanlığı danışmanlarından Dr. Hikmet Hassa tarafından 1986 yılında “Jinekolojide Laparoskopi” adı altında bu konudaki ilk Türkçe kitap yazılarak Sağlık Bakanlığı tarafından 750 adet basılarak ücretsiz olarak Türkiye genelinde ilgili hekimlere dağıtılmıştır.
1981 yılında İzmir 9 Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalından Dr. Ata Önvural ilk laparoskopik uygulamaları başlatmıştır.Bu anabilim dalında ilk operatif uygulamalar ise 1991 yılından itibaren Dr.Namık Demir ve Dr. Berrin Acar’ ında katkıları ile yaygınlaşmıştır.
Ankara,Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki ilk Laparoskopi uygulamaları ise 1985 yılı sonu 1985 yılı başlarında ilk kez Dr. Mülazım Yıldırım tarafından gerçekleştirilmiştir.
Erzurum Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki uygulamalar1984 yılında Dr. Mehmet Uslu tarafından başlatılmış ve 1986 tarihinden sonrada Dr. Tuncay Küçükozan ve Dr. Kadir Savan tarafından yürütülmüştür. Bu anabilim dalındaki operatif laparoskopi uygulamaları ise 1993 yılında Dr. Tuncay Küçükozan ve Dr. Sedat Kadanalı tarafından gerçekleştirilmiştir.
Malatya İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki uygulamalar 1992 yılında Dr. Ayşe Kaleli, Dr. Ömür Taşkın tarafından başlatılmıştır.
Urfa Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalındaki uygulamalar ise Dr. Müge Harman ve Dr. Mehmet Harman tarafından 1999 yılında başlatılmıştır.
Türkiye’de endoskopi ile ilgili olarak 1995 yılında Dr. Hüsnü Kişnişci Başkanlığında ve Dr Timur Gürgan’ın genel sekreterliği ile Jinekolojik Endoskopi Derneği kurulmuş ve çalışmalarını 2000 yılına kadar sürdürmüştür.Derneğin kapanmasından sonraki 3 yıl aradan sonra ise bu konuda Dr. Hikmet Hassa,Dr. Timur Gürgan, Dr. Recai Pabucçu, Dr. Turan Çetin,Dr.Hakan Şatıroğlu, Dr.İlkkan Dündar, Dr. Yücel Karaman, Dr.Hakan Yaralı, Dr. Bülent Tıraş,Dr.Bülent Urman, Dr.Gürkan Zorlu nun kurucu üyeliklerini yaptıkları dernek Jinekolojik Endoskopi Derneği (JED)adı altında tekrar kurularak 6.3.2003 de resmi tüzel kişiliğini kazanmış ve 22.6 2003 de 1.ci olağan genel kurulunu gerçekleştirmiştir. Buradan seçilen yönetim kurulunda Dr. Hikmet Hassa (Başkan),Dr.Onur Bilgin (2.ci Başkan) , Dr.Hakan Yaralı (Genel Sekreter),Dr. Bülent Tıraş (Sayman) ve Dr. Yücel Karaman, Dr. Bülent Urman,Dr. Sait Yücebilgin (Üyeler) olarak görev bölümü yaparak çalışmalarına başlamış olup, 2 yıl sonraki seçime kadar sürecek bu görevlerini halen sürdürmektedirler.
JED çalışmaları içinde jinekolojik endoskopi konusunda Türkiye de ilk kez web sayfası oluşturarak bilimsel teorik ve uygulamalı aktivitenin üyeleri arasında yayılması hedeflenmiştir.Ayrıca 2004 yılında ilk Türkçe’Jinekoloji’de Operatif laparoskopi’ kitabı yazılarak basımı gerçekleştirilmiştir.
Onursal editörlüğünü Dr. Victor Gomel’in ve Editörlüklerini :
Dr. Hikmet Hassa, Dr. Recai Pabucçu, Dr. Timur Gürgan, Dr.M Turan Çetin, Dr.İlkkan Dündar, Dr.Hakan Şatıroğlu, , Dr. Yücel Karaman, Dr.Bülent Urman ,Dr.Hakan Yaralı,
Dr. Bülent Tıraş, , Dr.Gürkan Zorlu,Dr.Onur Bilgin,Dr.Sait Yücebilgin ‘in yaptığı kitap 37 bölüm ve 407sayfadan oluşmuştur.
3- EK (ANKET FORMU)
Sayın Meslektaşım,
Türkiye’de Tanısal ve Operatif Laparoskopi konusu ile ,endoskopiyi ilk uygulayan ve yıllardır da başarı ile konularında ilerleyen disiplinin meslek dalımıza ait olması bizler için ayrı bir gurur kaynağıdır. Bu konuda emek veren ve güçlü temele imza atan pekçok büyüğümüzü saygı ile anmak ve onların zor şartlarda başlattıkları uygulamaları bugünkü modern teknoloji ile birleştirerek geliştiren ilgilileri de kutlamak hepimizin görevi olmalıdır.
Ben bu konuya gönül ve emek veren bir meslektaşınız olarak Türkiye’de tanısal ve operatif Laparoskopi alanındaki ilkleri hatırlamak ve bugün için değeri ölçülmeyecek ufacık katkıların sahiplerini bile unutmaksızın konunun tariçesini değerlendirmek arzusundayım.
Sizden ricam:
Bu konuda eksik ve yanlış yapmadan , emeği geçen her kişi ve kuruluşu tarih ve bilim yelpazesindeki haklı yerine yerleştirme çabasında bana yardımcı olmanızdır. Lütfen bulunduğunuz müessesenizde bu konu ile ilgili bilinen ilk uygulamaları ve bunları uygulayanları:
1. Tanısal Laparoskopi uygulamaları
a. Başlangıç tarihi
b. O tarihteki uygulayıcılar
c. Var ise diğer belgeler
2. Operatif Laparoskopi uygulamaları
a. Başlangıç tarihi
b. O tarihteki uygulayıcılar
c. Var ise diğer belgeler
3. Halen aktif olarak Operatif Laparoskopi yapanlar
4. Halen yıllık Laparoskopi uygulama sayılarınız
a. Tanısal
b. Operatif
Bilgileri çerçevesinde iletişim adreslerimden birini kullanarak bana iletiniz.
Bu yazımın ,şahsınız yada dağılımını yaptığınız ilgili meslektaşlarımca ,bilim alanımıza yapılacak bir önemli katkının bilinci ile ele alınacağını bilerek ve buna güvenerek şimdiden teşekkür ediyorum.
İçten sevgi ve saygılarımla.
Prof. Dr. Hikmet HASSA
İletişim Adreslerim:
E- Mail:hikmeth@superonline.com
Mail: Kızılcıklı Cad. Bulvar Apt. No: 44/1, 26130 Eskişehir
Fax: 0 222 220 61 62 Telefon:0 222 230 00 22
4-KAYNAK:
4-KAYNAK:
(1) -Bu konudaki bilgiler aşağıda isimleri yazılı değerli meslektaşlarımız tarafından bölüm sonundaki anket formuna verilen yazılı yanıtlar ile kişisel görüşmelerimde verdikleri bilgilere dayanılarak hazırlanmıştır.(*)
(*) Kaynak isimler:
Suat Kıyan, Hüsnü Kişnişci, Eflatun Gökşin, Lütfü Önderoğlu, Onur Bilgin, , Tekin Durukan, Ali Ayhan, Timur Gürgan ,Oktay Kadayıfcı, Mülazım Yıldırım,Recai Pabuçcu,Demir Özbaşar, Namık Demir,Nurettin Demir, Gürkan Uncu, Osman Develioğlu, Levent M Şentürk Süheyla Bölükbaşı, Melahat Kesim, Ayşe Kafkaslı,Metin İngeç, Mithat Ayırtman, Saniye Girit,Sadiye Eren,Ali İsmet Tekirdağ,Utku Özcan, Mert Göl,Gürkan Kıran
